Online zelfstudie: Niet schaden met medicatie bij polyfarmacie

Leerdoelen

  • De arts kent de problemen de kunnen optreden bij polyfarmacie.
  • De voorschrijver voorkomt de meest gemaakte fouten bij polyfarmacie

Gebaseerd op: Paul A. F. Jansen and Jacobus R. B. J. Brouwers, “Clinical Pharmacology in Old Persons,” Scientifica, vol. 2012, Article ID 723678, 17 pages, 2012. doi:10.6064/2012/723678

Veranderde kinetiek bij ouderen

  • Absorptie: relatief onveranderd. Cave: moeite met slikken
  • Verdeling: relatief meer vet t.o.v. water. Lipofiele geneesmiddelen (bijv. de meeste psychofarmaca) werken langer door. Hydrofiele geneesmiddelen (bijv. lithium) krijgen hogere plasmaspiegels.
  • Klaring:
    * hepatische klaring (op enkele uitzonderingen na) nagenoeg gelijk
    * renale klaring: vaak verminderd, cave intoxicaties/overdosering

De MDRD of CKD-epi (zoals berekend door het lab) is vaak geen correcte weerspiegeling, m.n. bij een laag gewicht. Gebruik dan de cockcroft en gault formule. http://nephron.com/cgi-bin/CGSI.cgi De nierfunctiebepaling is vaak onbetrouwbaar bij ziekte en is vaak ook onstabiel.

Onderbehandeling en overbehandeling
Naarmate de hoeveelheid medicatie toeneemt, neemt de kans op onderbehandeling en overbehandeling toe. De START-STOPP criteria geven hierbij handvatten.

Interacties
Er zijn verschillende soorten interacties mogelijk.

Drug-drug: reacties tussen geneesmiddelen bijv. acenocoumarol en cotrimoxazol of geneesmiddelen die de absorptie van een ander geneesmiddel beïnvloeden (calcium en ciprofloxacine). Daarnaast vinden er interacties plaats op CYP enzymen in de lever, waardoor het metabolisme van een geneesmiddel kan worden geremd of geïnduceerd.

Zie ook Drug Interactions Flockhart Table     NB: pagina laad traag

Daarnaast zijn er medicijnen die via de nieren worden uitgescheiden en medicatie die de nierfunctie kan verminderen. Combinaties van deze medicijnen komen frequent voor maar vragen zorgvuldigheid, denk aan controle van de nierfunctie of spiegelscontrole.

Tabel 5. Medicijnen die nierfunctie verslechteren en/of vooral renaal geklaard worden. Combineer deze altijd met beleid en adequate follow up (of vraag hierbij hulp).

Drug-disease: nadelige reacties op andere ziektes bijv. haloperidol bij patiënt met M Parkinson.

Therapietrouw
Therapietrouw kan verminderd zijn bij cognitieve stoornissen, polyfarmacie, ADL afhankelijkheid. Een baxterrol of inzetten van thuiszorg kan helpen evenals het verlagen van het aantal doseermomenten.

Bijwerkingen en veranderd effect
Door veroudering van de fysiologische systemen kunnen de werking en bijwerkingen van geneesmiddelen anders zijn.

Tabel 5. Veranderde effecten van medicijnen op hoge leeftijd

Tabel 6. Veranderde bijwerkingen bij ouderen

Niet schaden met polyfarmacie d.m.v. START-STOPP

In de afgelopen decennia zijn er diverse methoden ontwikkeld om ongewenste medicijnen op te sporen. In Nederland gebruiken we hiervoor de START-STOPP criteria, waarbij de START criteria zich voornamelijk richten op ongewenste onderbehandeling en de STOPP criteria op ongewenste medicatie in het geval van polyfarmacie.

Tabel 7a. STOPP criteria, de samenvatting

Tabel 7b. START criteria, de samenvatting